Dokładnie 100 lat temu urodził się wybitny aktor i reżyser Adam Hanuszkiewicz, który był czterokrotnie żonaty.
Na swoim koncie ma około 200 prac reżyserskich w tym wiele za granicą, kilkadziesiąt spektakli telewizyjnych, ról aktorskich i trzy dyrekcje teatrów. Adam Hanuszkiewicz urodził się we Lwowie 16 czerwca 1924 roku.
Służył do mszy
– Sportów żadnych oczywiście nie uprawiałem. Służyłem natomiast do mszy u oo. Jezuitów, których kościół przylegał bezpośrednio do naszej powszechnej szkoły imienia Adama Mickiewicza we Lwowie. Samotność, brak ruchu, książki, które nie zawsze były polecone przez szkołę powodowały, że cały mój świat kręcił się i rozbudowywał w wyobraźni – opowiadał o swoim dzieciństwie Adam Hanuszkiewicz.
Mówił o sobie, że robił w życiu wszystko, żeby się dokształcić. Miał marne wykształcenie z okupacji, maturę z kompletów i olbrzymie luki. I sam zaczął uczyć się teatru. W 1945 roku przebywał w Rzeszowie i był słuchaczem tamtejszego studia aktorskiego. Debiutował rolą Wacława w „Zemście” w teatrze w Rzeszowie tego samego roku. Potem znowu grał Wacława w Teatrze Miejskim w Jeleniej Górze i przez rok był tam właśnie aktorem. W tym czasie młody Adam Hanuszkiewicz miał już pierwszą żonę Marią Stachiewiczówną i córkę Teresę.
Ciotka kazała mu brać ślub
– Zakochałem się w niej, przespałem. Rano ciotka siadła na łóżku, powiedziała, że to grzech. I wzięliśmy ślub” – wspominał aktor w jednym z wywiadów.
Zaraz potem przeniósł się do teatru do Krakowa, gdzie przebywał do 1949 roku. Tam poznał Zofię Rysiównę, swoją drugą żonę. Aktorka była od niego cztery lata starsza i dużo bardziej dojrzała, za sprawą doświadczeń życiowych. Spędziła ona kilka strasznych lat w obozie koncentracyjnym w Ravensbrück, dokąd trafiła za udział w ruchu oporu. Niestety nie miała łatwego charakteru i rządziła w rodzinie.
Wtedy aktor już grał w Teatrze Rozmaitości w Warszawie, a potem na 5 lat przeniósł się do Teatru Polskiego w Poznaniu. Od 1955 roku osiadł już na stałe w stolicy. Kiedy trafił do Teatru Powszechnego był aktorem, reżyserem, a potem dyrektorem do 1968 roku.
Niejedną rodzinę rozbił
W międzyczasie skończyło się jego drugie małżeństwo, bo poznał Zofię Kucówną w 1959 roku. Rysiówna próbowała walczyć o męża i ojca małej Kasi i Piotrusia, ale przegrała.
– Jestem z rozbitej rodziny. Sam rozbiłem niejedną. Nie wszyscy są zdolni do miłości. To kalectwo, jak krótsza ręka czy noga – wyznał Adam Hanuszkiewicz.
Dyrektor w Teatrze Narodowym
W 1968 roku przyjął stanowisko dyrektora w Teatrze Narodowym i część środowiska uznała go za kolaboranta. Przejął to stanowisko po Kazimierzu Dejmku, który wystawił wtedy „Dziady”. Zostały one zdjęte z afisza przez władzę i doprowadziło to do zamieszek z milicją w Warszawie. Czas i warunki nie sprzyjały reżyserowi.
– Kiedy sprzeciwiłem się, aby w Teatrze Narodowym w państwowe święto 11 listopada grał gościnnie Teatr Mały z Moskwy partia nazwała mnie zdrajcą. Natomiast środowisko uznało mnie znowu za dobrego Polaka. Otóż przy podejmowaniu obydwu decyzji myślałem wyłącznie o Teatrze Narodowym i jego publiczności i o mojej wobec nich odpowiedzialności – opowiadał w wywiadzie Adam Hanuszkiewicz.
Był przez 14 lat dyrektorem w Teatrze Narodowym i stworzył niezapomniane spektakle, ale i innowacyjne, czym zaskakiwał publiczność i krytyków.
– Zrealizowałem przez ten czas prawie cały kanon romantycznych dramatów Słowackiego, Mickiewicza, Krasińskiego, Wyspiańskiego, Norwida, Garczyńskiego, Różewicza i innych – wspominał aktor.
– Pamiętam, jak robiliśmy „Balladynę” i posadził nasze postaci na motorach. Myśleliśmy, że to będzie klapa. Okazało się, że zagraliśmy ponad 500 spektakli z zawsze pełną widownią. To było coś niesamowitego” – wspominała wcielająca się w postać Goplany aktorka Bożena Dykiel.
W tym czasie w końcu ożenił się z Zofią Kucówną w 1976 roku. Razem spędzili 30 lat, w tym 13 w małżeństwie.
Podpadł władzy
Po wprowadzeniu stanu wojennego podpadł władzy włączając się w bojkot w telewizji. W 1983 odwołano go ze stanowiska dyrektora w Teatrze Narodowym. Wkrótce zarządzał Teatrem Nowym. Jednocześnie reżyserował wiele spektakli w Niemczech (RFN), Hiszpanii, Finlandii, Norwegii. Aktor zasłynął też rolami w filmach takich jak: Przedwiośnie”, „Listy miłosne, „Dekalog VI”.
Czwarta żona
Adam Hanuszkiewicz nie był wierny swoim żonom. W 1989 roku poznał 30 lat młodszą od siebie aktorkę Magdalenę Cwelównę, którą poślubił rok później. Była z nim do jego śmierci w 2011 roku.
– Właściwie całe życie miałem żonę. Staż kawalerski nie był mi znany. To wszystko przyspieszyło rozwój, ale i obciążyło. Jakieś skazy tego przyspieszenia wyraźnie czuję w sobie – wyznał kilka lat przed śmiercią.